در گفت‌وگو با نبض فناوری؛ باید موانع بازار محصولات گواهی شده و ارگانیک را برطرف کرد

در گفت‌وگو با نبض فناوری؛

باید موانع بازار محصولات گواهی شده و ارگانیک را برطرف کرد/ صادرات محصولات کشاورزی ارگانیک به کشورهای اروپایی و آسیایی

مدیرعامل موسسه دانش بنیان ترویج محصول سالم، با بیان اینکه هم اکنون 200 شرکت عضو موسسه شمس هستند، گفت: نیاز به نگاه منسجمی به بحث بازار از سوی مسئولان داریم تا بتوانیم مرکزی را برای خرید و فروش محصولات خام و فرآوری شده ی کشاورزی ایجاد کنیم.

سیدمحمودرضا شایسته مدیرعامل موسسه دانش بنیان ترویج محصول سالم، در گفتگو با خبرنگار «نبض فناوری» با اشاره به فعالیت این شرکت، اظهار کرد: شمس پلتفرمی است که مشخص می‌کند در زنجیره محصول سالم ارکان مؤثر و کنشگران آن، در کجا و در چه زمانی، چه نوع فعالیتی را انجام دهند و ارتباطشان با یکدیگر چگونه باشد تا زنجیره با بهره‌وری لازم شکل بگیرد و تعهدات اعضا به یکدیگر و شبکه و با ستاد اجرایی آن بر اساس عقود دو یا چند جانبه و یا مجزا برای هر فعالیت شکل می‌گیرد.

وی تصریح کرد: همچنین مرامنامه مشترک، مبتنی بر مدل‌های شبکه همکاری، خرد جمعی، جمعی‌سپاری و شایستگی‌ها و میزان سطح همکاری با کل مجموعه و استفاده از خدمات جمعی را مشخص می‌کند. برای اجرایی شدن پلتفرم فوق نیاز به طراحی دقیق‌تر و برنامه‌ریزی جزییات، هماهنگی اجزای شبکه و سازماندهی است تا با تعریف پروژه‌هایی کمبود‌های تحقیقاتی و اجرایی آن بر طرف شود.

شایسته گفت: همچنین این موسسه از ارائه آموزش کشاورزی تا نهاده‌های کشاورزی سالم به کشاورز فعالیت اصلی خود را شروع کرده تا کشاورز کد رهگیری و مدیریت مرزعه داشته باشد تا بتواند از این طریق محصولات تولیدی با بسته بندی صحیح و درست را به دست مصرف کننده برساند. یعنی تا رسیدن محصول به مردم تحت نظارت باشد.

مدیرعامل موسسه دانش بنیان ترویج محصول سالم، ادامه داد: حدود ۱۰۰ فروشگاه در کشور به صورت ویژه ییش از 2000 محصولات گواهی شده را ارائه می‌دهند. و در بیش از 10 فروشگاه زنجیره‌ای این محصولات ارائه می شوند.

ما تنوع محصول خوبی داریم و خوشحالیم که در این ۱۵ سال بحث محصول سالم گواهی شده و ارگانیک جا افتاده و توانسته سبد محصولات را نیزمتنوع کنند. در حال حاضرعمده مشکل ما بحث بازار و رساندن محصولات گواهی شده به دست مصرف کننده است که این امر مهم نیاز به توجه حاکمیت دارد.

شایسته با بیان اینکه هم اکنون ۲۰۰ شرکت عضو موسسه شمس هستند، افزود: در حال حاضر محصولات ارگانیک تولیدی این شرکت‌ها به کشور‌های اروپایی، کشور‌های حوزه خلیج فارس، عمان، امارات، قطر، ایتالیا، آلمان، فرانسه و کشور‌های آمریکای جنوبی صادر می‌شود. در افریقا و کنیا کشاورزی برون مرزی نیز انجام می‌شود. ولی حجم بسیار کم بوده و تناوب ندارد بغیر از محصولات زعفران و پسته که پروتکل‌های خودش را دارد ما در بقیه محصولات نتوانستیم، تداوم ایجاد کنیم. بازار روسیه بهترین بازار برای محصولات ما خواهد بود.

وی ادامه داد: نیاز به نگاه منسجمی به بحث بازار از سوی مسئولان داریم تا بتوانیم مرکزی را برای خرید و فروش محصولات خام کشاورزی ایجاد کنیم. همچنین بتوانیم به صورت B2B و B2C هابی را در مناطق مختلف کشور از جمله تهران، مشهد، تبریز، شیراز واصفهان راه‌اندازی کنیم؛ بنابراین یکی از برنامه‌های ما برای آینده این است که فروشگاه‌هایی را تاسیس و جذب سرمایه گذار داشته باشیم.

مدیرعامل موسسه دانش بنیان ترویج محصول سالم، اظهار کرد: یکی از موضوعات مهم در فضای کرونایی این بود که به سمت فروش اینترنتی رفتیم و توسعه این مهم نیاز به اینترنت پرسرعت و زیرساخت قوی دارد تا کسب وکار‌ها از این طریق امرار و معاش کنند، بنابراین اگر شبکه ملی کشور راه‌اندازی شود با رونق کسب وکار مواجه خواهیم شد.

شایسته با اشاره به آینده طرح و ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ۱۴۰۴ این شرکت، گفت: ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﺳﻬﻢ ۲۰ درﺻﺪی از ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺑﺎزارﻫﺎی ﻧﻬﺎده‌ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﯾﯽ ﺳﺎﻟﻢ دارای ویژگی‌هایی است که از جمله آن ﺗﺄﻣﯿﻦ‌ﮐﻨﻨﺪه ﻧﻬﺎده‌ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی، ﺗﺄﻣﯿﻦ‌ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﯾﯽ ﺳﺎﻟﻢ، اﯾﻤﻦ، ﻣﻐﺬی و ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﻤﮕﺎن، ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﺘﻮازن ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﺎﻟﻢ از ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺎ ﺳﻔﺮه، ﻣﺘﻮازن ﻣﺜﺒﺖ در ﻣﺒﺎدﻻت ﺧﺎرﺟﯽ (زﻧﺠﯿﺮه ﺻﺎدرات ﻣﺤﻮر)، داﻧﺶ‌ﺑﻨﯿﺎن، ﭘﺎﯾﺪار، ﺑﻬﺮه‌ور، رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺬﯾﺮ، ﻧﻮآور، ﺧﻮدﮐﺎر، ﭘﻮﯾﺎ و رﺷﺪ ﯾﺎﺑﻨﺪه است.

مدیرعامل موسسه دانش بنیان ترویج محصول سالم، رعایت استقلال شرکت‌های عضو شبکه، مشارکت حداکثری جهت هم‌افزایی شبکه، رعایت تعهدات جمعی و مسؤولیت‌های اجتماعی، تأمین منافع منصفانه برای همه اعضا، تولید محصول گواهی شده، تولید محصول با قابلیت ردیابی، لزوم بسته‌بندی برای ارائه‌ تولیدات، لزوم داشتن برند برای محصولات، لزوم قیمت منصفانه برای محصولات اعضای شبکه، خرید و فروش حداکثری بین اعضا در شبکه، استفاده حداکثری از خدمات مشترک معرفی شده و زیر ساخت‌های شبکه‌ای، گردش و تجمیع اطلاعات راهبردی و مدیریت دانش را از عمده خط مشی‌های این شرکت عنوان کرد.

شایسته همچنین، افزایش تقاضای مؤثر برای انواع موجودیت‌های عرضه شده در شبکه، افزایش و تنوع محصولات سالم و خدمات کیفی عرضه شده در شبکه، کاهش قیمت محصولات و خدمات عرضه شده در شبکه، تسهیل و تسریع جریان حرکت کالا و خدمات از مزرعه تا سفره و جریان حرکت منابع مالی و اطلاعات از سفره تا مزرعه، تأمین ورودی برای تولید غذای سالم و سایر محصولات سلامت محور مورد نیاز جامعه، کمک به پایداری محیط زیست، پایداری زنجیره تأمین محصولات سالم کشاورزی، عرضه مستمر محصولات کشاورزی و غذایی در دسترس همگان و با قیمت منصفانه، افزایش بهره‌وری تولید و توزیع محصولات سالم کشاورزی و غذایی، بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود، تکمیل حلقه‌های مفقوده در زنجیره تأمین محصولات سالم کشاورزی و غذایی و خود سازماندهی و بهبود مستمر را از عمده اهداف اصلی این شرکت برشمرد.

وی گفت: گسترش همکاری بنگاه‌های زنجیره تأمین محصولات سالم از طریق ایجاد ستاد برای راهبری راهبرد‌ها با استفاده از خردجمعی و رعایت اصول همکاری در شبکه، ارتقاء و تکمیل ظرفیت‌های زنجیره از طریق شناسایی و رفع حلقه‌های مفقوده‌ی زنجیره، ارتقای توانمندی‌های بنگاه‌های شبکه، تنظیم شرایط فعالیت‌ها و محصولات و نظارت بر استاندارد‌ها به منظور تضمین اصالت و کیفیت محصولات و خدمات عرضه شده در شبکه، بهبود دسترسی به بازار مصرف داخلی از طریق بازارسازی و برندسازی، بهبود دسترسی به بازار‌های صادراتی، اعتبار بخشی به شبکه از طریق تعامل فعال با نهاد‌های حاکمیتی و مردم نهاد مرتبط، اصلاح و بهبود گردش مالی شبکه و تولید و انتشار اطلاعات از طریق زیر ساخت‌های نرم از راهبر‌های این موسسه است.

شایسته تأکید کرد: در مدل شمس، "ستاد اجرایی" نقشی کلیدی داشته و جهت راهبری سایر راهبرد‌ها با استفاده از خردجمعی و رعایت اصول همکاری و خط مشی‌های ارائه شده در شمس تشکیل خواهد شد. این راهبرد از طریق پروژه‌های ذیل محقق خواهد شد. ستاد هماهنگی و اجرایی شمس موسسه ترویج محصول سالم است.

تعریف محصولات سالم ارگانیک و طبیعی و گواهی نامه های مربوطه

صدور گواهینامه استاندارد بخش کشاورزی مشتمل بر موارد زیر می باشد:

• مزارع (غلات، حبوبات، سبزیجات، صیفی جات، گیاهان علوفه ای، گیاهان دارویی و دانه های روغنی)
• باغات (میوه های گرمسیری، میوه های سردسیری، گل و گیاهان زینتی، میوه های جنگلی و سایر محصولات باغی)
• محصولات گلخانه ای
• صنایع تولید نهاده های کشاورزی ( بذر، نهال، کود، کنترل کننده های آفات و بیماریهای گیاهی، ورمی کمپوست و …)
• تولیدات و فرآورده های دامی (طیور، گاو و گوسفند، زنبور عسل و …)
• شیلات (ماهیان سردآبی و گرمآبی و …)
• صنایع تولید داروهای گیاهی و آرایشی بهداشتی (افشره، عصاره، روغنهای گیاهی، عرقیات گیاهی و سایر اشکال دارویی گیاهی)
• صنایع تولید مواد غذایی و خوراکی یا صنایع تبدیلی
• صنایع وابسته به کشاورزی (پوشاک ارگانیک، …)

طبق تعریف محصولات سالم کشاورزی، محصولات فاقد یا دارای حد مجاز باقیمانده سموم، آفت کش ها، عناصر و  فلزات سنگین و مایکوتوکسین ها هستند، که تحت کنترل و اعمال استاندارد های کشاورزی و عملیات های مشخص مانند ارگانیک، عملیات خوب کشاورزی (GAP)، فنون مدیریت تلفیقی آفات (IPM) و یا محصولات طبیعی قرار می گیرند. در این محصولات با استفاده از روش ها و تکنولوژی مناسب در تغذیه و حاصلخیزی و روش های تلفیقی کنترل آفات، مصرف مواد شیمیایی مصنوعی در آنها حذف و یا به حداقل ضرورت رسیده است .

صدور گواهی محصولات کشاورزی ارگانیک Organicدر بخش های زیر قابل اجرا می باشد:

•  مزارع
• باغات
• محصولات گلخانه ای
• صنایع تولید نهاده های کشاورزی
• تولیدات و فرآورده های دامی
• شیلات
• صنایع تولید داروهای گیاهی و آرایشی بهداشتی
• صنایع تولید مواد غذایی و خوراکی یا صنایع تبدیلی
• صنایع وابسته به کشاورزی (پوشاک ارگانیک،…)

محصولات کشاورزی ارگانیک Organic

• روش علمی و نوین کشاورزی ارگانیک از دهه ۱۹۲۰ میلادی شکل گرفت. در دهه ۱۹۴۰ میلادی منابع علمی متعددی در خصوص کشاورزی ارگانیک به چاپ رسید. در اکثر منابع، شروع جنبش ارگانیک  (Organic Movement) را در دهه ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی به عنوان واکنشی به کشاورزی استوار بر مواد شیمیایی و کود‌های سنتز شده می‌دانند.
• کشاورزی ارگانیک در دهه ۱۹۶۰ میلادی با تاکید بر نقش حاصلخیزی خاک بر تولیدات محصولات زراعی و دامی سالم و بهداشتی و ارتباط آنها را با سلامت انسان گسترش یافت. از این رو در فاصله دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ میلادی با افزایش جهانی میزان تقاضای محصولات ارگانیک و توجه به مسائل زیست محیطی، طرح ها و پروژه های ارگانیکی به اجرا در آمدند. بر همین اساس از سال ۱۹۸۰ میلادی به بعد کشاورزی ارگانیک به صورت رسمی مورد پذیرش قرار گرفت و استاندارد های ملی و بین المللی مربوط به آن تعیین شد. بطوریکه در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی دولت های اروپایی نظیر آلمان، سوئد و دانمارک بعد از تدوین اصول و قوانین کشاورزی ارگانیک در اتحادیه اروپا روش های رایج کشاورزی ارگانیک را به اجرا در آورند. در سال ۱۹۹۸ میلادی فدراسیون بین المللی جنبش ارگانیک(IFOAM)استانداردهایی را برای کشاورزی ارگانیک پایه گذاری نمود. درسال ۱۹۹۹ کمیسیون تنظیم مجموعه قوانین تغذیه ( Codex) راهنمایی برای تولیدات، روند تولیدات، برچسب زنی و فروش محصولات غذایی ارگانیک تنظیم نمود‌. در سال ۱۹۹۹ میلادی سازمان خواروبار جهانی (FAO) بر برنامه کشاورزی ارگانیک اساسا” مرتبط با نظارت به توسعه کشاورزی ارگانیک در کشورها مبادرت نمود و امروزه کشاورزی ارگانیک در سراسر جهان در حال توسعه است.
•   کشاورزی ارگانیک یک سامانه مدیریت تولیدی جامع‏نگر است که موجب بهبود سلامت کشت‏بوم از طریق حفظ و تقویت تنوع، چرخه‏ها و فعالیت زیستی خاک می‏شود. این  نظام  برمدیریت مزرعه بر اساس اکوسیستم زراع ، حاصلخیزی خا ، سلامت گیا ، عدم مصرف مواد شیمیایی مصنوعی و انطباق با ساختارهای  اقتصادی، زیست محیطی، فنی، بهداشتی و اجتماعی در هر منطقه  تاکید دارد. کشاورزی ارگانیک با ۱۶نام‏ در کشور های مختلف شناخته می‏‏شود از جمله کشاورزی بیولوژیک، کشاورزی پایدار و کشاورزی زاینده.

صدور گواهی محصولات کشاورزی با عملیات خوب کشاورزی GAP در بخش های زیر قابل اجرا می باشد:

•  مزارع
• باغات
• محصولات گلخانه ای
• صنایع تولید نهاده های کشاورزی
• تولیدات و فرآورده های دامی
• شیلات
• صنایع تولید داروهای گیاهی و آرایشی بهداشتی
• صنایع تولید مواد غذایی و خوراکی یا صنایع تبدیلی

محصولات کشاورزی با عملیات خوب کشاورزی (GAP)

• یک محصول غذایی ایمن، نتیجه تمام فرآیندها و عملیات تبدیل و فرآوری انجام شده در درون زنجیره تولید مواد غذایی است. از آنجا که استانداردهای تضمین کیفیت و ایمنی موجود نظیر سیتم مدیریت ایمنی مواد غذایی یا کدکس،ISO  استانداردهای بسته بندی مواد غذایی، ۲۲۰۰۰ ،(HACCP) Analysis and critical control points مقرارت ردیابی محصول و… همگی فرایندهای پس از تولید مواد غذایی را پوشش می دهند، بنابراین فقدان یک نظام که مربوط به فرایندهای پیش از تولید محصول باشد، به وضوح احساس می شود.
• یکی از طرح های خصوصی گپ جهانی (Global GAP) است که به عنوان یک استاندارد بین المللی جدید برای محصولاتی که در نظام عملیات مناسب کشاورزی یا (GAP) Agricultural Practices تولید می شوند، با هدف حفظ اطمینان مصرف کننده، سلامت ایمنی و رفاه انسان و دام، حفظ اکوسیستم طبیعی و تولید در شیوه های پایدار مطرح شده است. با توجه به اینکه نظام GAP کلیه مراحل فرایند تولید از مرحله کاشت بذر تا رسیدن به دست مصرف کننده نهایی را پوشش می دهد، به نظر می رسد که بکارگیری این نظام برای پر کردن خلا ناشی از فقدان استانداردی واحد برای فرایندهای پیش از تولید یک ضرورت محسوب می شود. علاوه بر این کاربردهای بی رویه از نهاده های شیمیایی، اخیرا موجب نگرانی های فزاینده در بخش کشاورزی، محیط زیست و حفاظت از منابع و بروز برخی از مشکلات برای بازارهای داخلی و صادرات محصولات کشاورزی شده است، بنابراین تاسیس یک نظام مبتنی بر تضمین رضایت مصرف کننده علاوه بر حفظ اکوسیستم و بهره وری در تولید، مزایای مهمی برای بازارهای داخلی و صادرات فراهم خواهد کرد. گپ به کلیه فعالیت های مرتبط با مدیریت تولید محصولات کشاورزی در مراحل کاشت، داشت، برداشت، جدا سازی، بسته بندی، نگهداری و حمل و نقل گفته می شود که با در نظر گرفتن همه جوانب اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و به منظور کاهش آلاینده های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی اقدامات مناسبی صورت می گیرد. گواهی گپ  نیز، مجموعه ضوابط و مقررات تضمین کننده عملیات  مناسب کشاورزی است.

صدور گواهی محصولات طبیعی Natural در بخش های زیر قابل اجرا می باشد:

•  مزارع
• باغات
• صنایع تولید نهاده های کشاورزی
• صنایع تولید داروهای گیاهی و آرایشی بهداشتی
• صنایع تولید مواد غذایی و خوراکی یا صنایع تبدیلی

محصولات طبیعی Natural

• محصولات طبیعی محصولات با طعم وکیفیت خوب و عاری از بقایی مواد شیمیایی مصنوعی هستند که در مناطق اقلیمی دارای شرایط خاص تولید می شوند. در تولید این محصولات به دلیل ویژگی های اقلیمی، شرایط خاص اکولوژی، دیم، مرتع، جنگل، عدم دسترسی به مواد شیمیایی به صورت معمول از هیچ گونه نهاده های شیمیایی در طول سال ها ی مدید استفاده نشده است. این محصولات معمولا در قالب استاندارد ” موقعیت جغرافیایی ” و ارگانیک گواهی می شوند.

صدور گواهی محصولات کشاورزی با مدیریت تلفیقی آفات IPM در بخش های زیر قابل اجرا می باشد:

•  مزارع
• باغات
• محصولات گلخانه ای
• صنایع تولید مواد غذایی و خوراکی یا صنایع تبدیلی

محصولات کشاورزی با مدیریت تلفیقی آفات IPM

اید IPM ابتدا در سال ۱۹۵۹ توسط استرن Sternمطرح شد، در سال ۱۹۶۷  نیز این ایده توسط سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل (FAO) تایید گردید. در اواخر قرن بیستم، با گسترش علم اکولوژی ، شیمی و ….. سعی شد سمومی تولید گردد که به طور اختصاصی بتواند آفت مورد نظر را کنترل کرده و به حشرات مفید و طبیعت خسارت کمتری وارد آورد و در عین حال با مطالعه دقیق تر اکوسیستم و سیکل زندگی حشرات و سایر مطالعات، شیوه جامع نوین کنترل آفات ابداع گردید که به آن کنترل تلفیقی آفات گفته شده و سپس نام آن به مدیریت تلفیقی آفات (IPM (Integrated Pest Management اصلاح گردید.

مدیریت تلفیقی آفات روشی است که با در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی و دینامیسم جمعیت گونه های موجود، از تکنیک های مختلف کنترل استفاده کرده تا تراکم جمعیت آفات یک اکوسیستم در زیر آستانه زیان اقتصادی قرار گیرد. در این روش برای کنترل یک آفت، از چند روش کنترل نظیر: شیمیایی، بیولو‍‍‍‍‍‍ژیکی، زراعی و …. به طور توام استفاده شده و تاکید به این است که با به کار گیری تمام روشهای ممکن سازگار با یکدیگر بتوان جمعیت آفت را در یک برنامه واحد، کنترل و از زیان اقتصادی آن جلوگیری نمود تا عوارض ناشی از این عمل به حداقل برسد. در مدیریت کنترل آفات علاوه بر حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی، تقویت آنها نیز هدف می باشد تا پس از اعمال کنترل تلفیقی، جمعیت باقیمانده  توسط عوامل کنترل کننده تحت کنترل در آیند. لذا وجود مقدار کمی آفت برای بقای دشمنان طبیعی لازم است و لذا حذف کامل آفت از نظر اکولوژیکی صحیح نبوده و اصلا دنبال نمیشود.  مدیریت تلفیقی آفات  شیوه‌ای در مدیریت آفات است که طی آن محیط زیست و جمعیت فعال آفات خاص را مدنظر قرار داده و از تمام فنون و الگوهای مناسب به عنوان یک روش امکان‌پذیر و سازگار استفاده نموده و جمعیت آفات را کنترل و در زیر سطح آستان زیان اقتصادی نگه می‌دارد.